Każda instytucja bankowa powstaje na podstawie określonych przepisów. Ramy prawne polskiego systemu bankowego zostały stworzone i uregulowane w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe. Co właściwie określa ta ustawa?
Czym jest bank?
Zgodnie z prawem bankowym bank jest osobą prawną, jaka utworzona jest zgodnie z przepisami tejże ustawy. Działa on na podstawie zezwoleń uprawniających go do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone mu pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Bank ma prawo do podejmowania tzw. czynności bankowych i żadna inna firma czy instytucja nie może tego robić. Prawo określa, że w poczet takich czynności zalicza się:
- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów (na przykład lokat bankowych);
- prowadzenie innego rodzaju rachunków bankowych;
- udzielanie kredytów i pożyczek;
- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych;
- otwieranie i potwierdzanie akredytyw;
- emitowanie bankowych papierów wartościowych;
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych itp.
Inne firmy czy instytucje zajmujące się finansami, które nie mają statusu, banku, nie mogą np. udzielać kredytów na podstawie Prawa bankowego. Mogą one natomiast podejmować się udzielania pożyczek na podstawie uregulowań z Kodeksu cywilnego. Jeśli dana firma reklamuje swoje produkty jako kredyty, to mija się z prawdą, ponieważ w istocie są to pożyczki prowadzone na podstawie prawa cywilnego i ustawy o kredytach konsumenckich.
Rodzaje banków w Polsce i podstawa prawna ich działalności
Zasadniczo prawo bankowe określa zasady prowadzenia działalności bankowej dla wszystkich banków w Polsce. Przepisy te odnoszą się do tworzenia i organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych czy oddziałów instytucji kredytowych. Szczegółowo wskazują zasady sprawowania nadzoru nad nimi, prowadzenia postępowania naprawczego, likwidacyjnego i upadłościowego.
Banki spółdzielcze
Natomiast szczegółowe przepisy dotyczące działalności banków spółdzielczych czy państwowych zawarte są też w odpowiednich ustawach. Banki komercyjne działają na podstawie przepisów ustawy Prawo bankowe, ale już banki spółdzielcze posiłkują się także Ustawą z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających.
Bank państwowy
Działający w Polsce bank państwowy przestrzega przepisów Ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o Banku Gospodarstwa Krajowego. Mimo to prawo określa, jak utworzony i zlikwidowany może być taki bank. Może go utworzyć Rada Ministrów na drodze rozporządzenia. Taka aktywność, podobnie jak likwidacja banku państwowego wymagają wydania opinii przez Komisję Nadzoru Finansowego.
